آزمایش های تشخیص ناباروری (خانم ها و آقایان)

گاهی اوقات زوج‌ها با اینکه مدت‌ها تلاش می‌کنند بچه‌دار شوند، به نتیجه‌ای نمی‌رسند. در این شرایط، انجام آزمایش های تشخیص ناباروری کمک می‌کند تا بفهمیم مشکل از کجاست و چطور می‌توانیم بهترین راهکار درمانی را انتخاب کنیم. آشنایی با این آزمایش‌ها باعث می‌شود با آرامش و آگاهی بیشتری مسیر درمان را طی کنید. در این مطلب قصد داریم به مهم‌ترین آزمایش‌هایی که برای بررسی ناباروری در خانم‌ها و آقایان انجام می‌شوند بپردازیم و ببینیم هر کدام چگونه می‌توانند در تشخیص علت ناباروری کمک کنند.

معاینه پزشک متخصص

در اولین ویزیت نازایی، پزشک قبل از درخواست آزمایش های تشخیص ناباروری، تلاش می‌کند تا با شناخت دقیق‌تر از وضعیت سلامت شما، مسیر بررسی‌ها و درمان را بهتر و سریع‌تر پیش ببرد. به همین دلیل، ممکن است سؤالاتی در این زمینه‌ها از شما پرسیده شود:

• سابقه بیماری‌ها، به‌ویژه اگر بیماری مزمن یا جراحی خاصی داشته‌اید
• داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید (حتی داروهای گیاهی یا مکمل‌ها)
• مصرف سیگار، الکل یا هرگونه ماده دیگری که ممکن است بر باروری اثر بگذارد
• شرایط شغلی‌تان؛ مثلاً اگر با مواد شیمیایی یا پرتودهی سروکار دارید

سوالات در مورد سلامت جنسی

• آیا قبلاً دچار بیماری‌های منتقله از راه جنسی شده‌اید؟
• سابقه عفونت یا ناراحتی در ناحیه تناسلی
• وجود هرگونه مشکل یا درد در حین رابطه

سوالات در مورد عادات ماهیانه و بارداری

• آیا قبلاً تجربه بارداری داشته‌اید؟
• سیکل ماهیانه‌تان منظم است یا نه؟
• تغییری در مقدار، رنگ یا شدت خونریزی دیده‌اید؟
• در گذشته از چه روش‌هایی برای جلوگیری استفاده کرده‌اید؟

پاسخ‌دادن به این پرسش‌ها کمک بزرگی به تشخیص دقیق‌تر می‌کند. این روند شاید کمی جزئی به نظر برسد، اما هدف نهایی، کمک به شما برای رسیدن به آرزوی شیرین مادر شدن است.

دکتر مهشید کریمی، متخصص درمان ناباروری، با انجام دقیق آزمایش‌های تشخیص ناباروری، علت اصلی ناتوانی در بارداری را شناسایی و درمان می‌کند.

تست تشخیص ناباروری زنان

برای بررسی ناباروری در زنان، پزشک معمولاً چند دسته آزمایش های تشخیص ناباروری مختلف را درخواست می‌کند که شامل بررسی هورمون‌ها، روند تخمک‌گذاری، سلامت رحم و لوله‌های فالوپ است.

1. آزمایش‌های هورمونی

این آزمایش‌ها معمولاً در روز دوم یا سوم قاعدگی انجام می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• FSH (هورمون محرک فولیکول): میزان این هورمون نشان می‌دهد تخمدان‌ها چقدر خوب واکنش نشان می‌دهند.
• LH (هورمون لوتئینیزه‌کننده): بالا یا پایین بودن این هورمون می‌تواند نشان‌دهنده مشکل در تخمک‌گذاری باشد.
• استرادیول  (E2): نمایانگر سلامت تخمدان‌ها و کیفیت تخمک است.
• پرولاکتین: افزایش آن ممکن است جلوی تخمک‌گذاری را بگیرد.
• تیروئید  (TSH): اختلالات تیروئید می‌توانند باروری را تحت تأثیر قرار دهند.
• آنتی‌مولرین هورمون  (AMH): یکی از دقیق‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی ذخیره تخمدان است.۳

2. سونوگرافی ترانس‌واژینال

این سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند اندازه تخمدان‌ها، ضخامت پوشش داخلی رحم و تعداد فولیکول‌های در حال رشد را بررسی کند. همچنین برای تشخیص کیست، فیبروم یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کاربرد دارد.

3. هیستروسالپینگوگرافی (HSG)

این روش تصویربرداری با ماده حاجب و اشعه ایکس انجام می‌شود و وضعیت لوله‌های فالوپ و شکل داخلی رحم را ارزیابی می‌کند.

4. لاپاراسکوپی تشخیصی

اگر احتمال مشکلاتی مثل آندومتریوز یا چسبندگی‌های لگنی وجود داشته باشد، پزشک ممکن است لاپاراسکوپی را توصیه کند. این روش کم‌تهاجمی است و گاهی هم‌زمان می‌توان مشکل را درمان کرد.

تست تشخیص ناباروری مردان

تشخیص ناباروری در مردان هم با چند آزمایش های تشخیص ناباروری ساده ولی حیاتی آغاز می‌شود.

.1آزمایش مایع منی (اسپرم)

 مهم‌ترین آزمایش برای مردان بررسی مایع منی است که موارد زیر را شامل می‌شود:

• تعداد اسپرم
• تحرک اسپرم
• شکل ظاهری اسپرم (مورفولوژی)
• حجم مایع منی و PH آن

2.آزمایش‌های هورمونی

اگر نتایج آزمایش اسپرم غیرطبیعی باشد، ممکن است آزمایش هورمون‌های FSH، LH، تستوسترون و پرولاکتین انجام شود.

3.سونوگرافی بیضه

 برای بررسی واریس بیضه (واریکوسل)، کیست یا مشکلات ساختاری بیضه کاربرد دارد.

4.آزمایش ژنتیکی

 در موارد خاص، مثلاً وقتی تعداد اسپرم خیلی کم یا صفر باشد، بررسی ژنتیکی کمک می‌کند تصمیم‌گیری در مورد درمان‌های پیشرفته مثل IVF بهتر انجام شود.

آزمایش اسپرم چگونه انجام می‌شود؟

یکی از آزمایش های تشخیص ناباروری آزمایش اسپرم است. این تست یک بررسی آزمایشگاهی از مایع منی مرد است که برای ارزیابی قدرت باروری انجام می‌گیرد. پارامترهایی مانند تعداد، تحرک، شکل و حجم منی بررسی می‌شوند تا پزشک بتواند وضعیت باروری را بهتر بشناسد. مراحل انجام آزمایش اسپرم به صورت زیر است:

آمادگی قبل از آزمایش

۲ تا ۷ روز قبل از آزمایش از رابطه جنسی یا انزال خودداری کنید. از مصرف الکل، سیگار و داروهای خاص چند روز قبل پرهیز کنید (مگر با مشورت پزشک). اگر دچار تب یا بیماری حاد هستید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.

نمونه‌گیری

نمونه معمولاً با خودارضایی در فضای اختصاصی آزمایشگاه گرفته می‌شود. نمونه باید در ظرف استریل و مخصوص آزمایشگاه جمع‌آوری شود.

در صورت نیاز، می‌توان نمونه را در خانه گرفت و طی کمتر از ۳۰ دقیقه با حفظ دمای بدن به آزمایشگاه رساند.

موارد بررسی در آزمایش اسپرم

• حجم مایع منی
• تعداد اسپرم در هر میلی‌لیتر
• درصد اسپرم‌های متحرک
• درصد اسپرم‌های با شکل طبیعی
• PH  مایع منی
• زمان مایع شدن منی
• غلظت و رنگ

نتیجه آزمایش اسپرم چه کمکی می‌کند؟

نتایج این آزمایش مشخص می‌کند آیا مرد قدرت باروری طبیعی دارد یا خیر. در صورت وجود مشکل، پزشک ممکن است آزمایش‌ها را تکرار یا آزمایش‌های تکمیلی را توصیه کند.

آیا آزمایش اسپرم دردناک یا خطرناک است؟

خیر، این آزمایش کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی است و هیچ عارضه‌ای ندارد. انجام آن به‌ویژه برای زوج‌هایی که قصد بارداری دارند یا با مشکل ناباروری مواجه‌اند، بسیار ارزشمند و ضروری است.

درمان ناباروری چگونه است؟

ناباروری به این معناست که زوجی پس از یک سال تلاش منظم برای بارداری، موفق به بچه‌دار شدن نمی‌شوند. این مسئله ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد، اما خبر خوب این است که روش‌های درمانی مؤثری برای آن وجود دارد.

بررسی اولیه و تعیین علت

قبل از شروع درمان، پزشک با انجام آزمایش‌هایی در هر دو طرف (زن و مرد) به دنبال علت ناباروری می‌گردد. این بررسی‌ها ممکن است شامل آزمایش خون، سونوگرافی، بررسی تخمک‌گذاری، آزمایش اسپرم و در برخی موارد عکس رنگی از رحم باشد. تشخیص درست، مسیر درمان را روشن‌تر می‌کند.

داروهای تحریک تخمک‌گذاری

اگر مشکل از تخمک‌گذاری باشد، پزشک از داروهایی مانند کلومیفن یا لتروزول استفاده می‌کند. این داروها به تحریک تخمدان‌ها کمک می‌کنند تا تخمک‌گذاری منظم‌تری داشته باشید. در برخی موارد، تزریق هورمون‌های خاص نیز انجام می‌شود.

تلقیح اسپرم داخل رحم  (IUI)

در روش  IUI، نمونه اسپرم پس از آماده‌سازی، مستقیماً به داخل رحم تزریق می‌شود. این روش در مواردی مانند کاهش حرکت اسپرم، ترشحات نامناسب دهانه رحم یا ناباروری با علت ناشناخته کاربرد دارد.

لقاح آزمایشگاهی  (IVF)

در IVF یا لقاح آزمایشگاهی، تخمک و اسپرم در آزمایشگاه با هم ترکیب می‌شوند و پس از تشکیل جنین، جنین به داخل رحم منتقل می‌شود. این روش برای موارد پیچیده‌تر مانند انسداد لوله‌های رحمی، کاهش شدید کیفیت اسپرم یا ناباروری طولانی‌مدت استفاده می‌شود.

تزریق اسپرم داخل تخمک (ICSI)

در  ICSI، یک اسپرم به صورت مستقیم داخل یک تخمک تزریق می‌شود. این روش بیشتر برای مردانی استفاده می‌شود که اسپرم آن‌ها تعداد یا کیفیت بسیار پایینی دارد. سپس مانند IVF، جنین حاصل به رحم منتقل می‌شود.

سخن پایانی

در نهایت، یادمان باشد که قدم اول همیشه آگاهی و شناخت درست است. آزمایش‌های تشخیص ناباروری راهنمای خوبی برای یافتن علت و شروع درمان مناسب هستند. پس نگران نباشید و با آرامش به این مسیر نگاه کنید؛ چون هر قدم کوچک، شما را به هدف بزرگ‌تر یعنی تشکیل خانواده نزدیک‌تر می‌کند. همیشه همراه شما هستیم تا با اطلاعات درست و حمایت، این مسیر را آسان‌تر و دلگرم‌کننده‌تر کنیم.