دوران بارداری یکی از زیباترین و حساس‌ترین مراحل زندگی یک مادر است که نیازمند مراقبت و توجه ویژه‌ای است. در این میان، عفونت‌ها می‌توانند به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم سلامت مادر و جنین مطرح شوند. این مقاله با هدف ارائه اطلاعات ساده و کاربردی درباره انواع عفونت در بارداری، علائم، پیشگیری و راه‌های مدیریت آن‌ها نوشته شده است. امیدواریم با مطالعه این مطالب، مادران عزیز با آگاهی بیشتر و آرامش خاطر این دوره خاص را سپری کنند.
عفونت در بارداری چیست؟
عفونت در بارداری به شرایطی گفته می‌شود که یک میکروارگانیسم مانند باکتری، ویروس، قارچ یا انگل در بدن مادر باردار ایجاد بیماری کند. این عفونت‌ها می‌توانند در بخش‌های مختلف بدن مانند دستگاه تناسلی، ادراری، تنفسی یا حتی به‌صورت سیستمیک (در کل بدن) رخ دهند. به دلیل تغییرات طبیعی در سیستم ایمنی، هورمونی و فیزیولوژیک بدن مادر طی بارداری، احتمال ابتلا به برخی عفونت‌ها افزایش می‌یابد و این موضوع می‌تواند سلامت مادر و جنین را تحت تأثیر قرار دهد. انواع رایج عفونت‌ها در بارداری عبارت‌اند از:
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI): مانند عفونت مثانه یا کلیه که با علائمی مثل سوزش ادرار یا تکرر ادرار همراه است.
- عفونت‌های واژینال: مانند واژینوز باکتریایی یا عفونت‌های قارچی که ممکن است باعث ترشحات غیرعادی یا خارش شوند.
- عفونت‌های ویروسی: مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا ویروس‌هایی مثل سیتومگالوویروس (CMV) و زیکا که می‌توانند برای جنین خطرناک باشند.
- عفونت‌های مقاربتی: مانند کلامیدیا، سوزاک یا هرپس که نیاز به توجه ویژه دارند.
- عفونت‌های عمومی: مثل لیستریوز یا توکسوپلاسموز که ممکن است از طریق غذا یا تماس با حیوانات منتقل شوند.
بیشتر بخوانید در مورد انواع ترشحات واژن و شناخت آن ها
عفونت در بارداری چه علائمی دارد؟
علائم عفونت در بارداری بسته به نوع عفونت و ناحیه درگیر متفاوت است، اما برخی علائم عمومی و خاص وجود دارند که مادران باردار باید به آن‌ها توجه کنند. در ادامه، علائم رایج عفونت‌ها در بارداری به‌صورت ساده و خلاصه آورده شده است:
علائم عمومی عفونت:
- تب یا لرز: افزایش دمای بدن یا احساس سرما.
- خستگی و ضعف غیرمعمول: احساس خستگی شدید که با استراحت برطرف نشود.
- درد یا ناراحتی: مثل درد در ناحیه شکم، کمر یا لگن.
- تورم یا قرمزی: در نواحی خاصی از بدن.
علائم عفونت‌های خاص:
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI):
- سوزش یا درد هنگام ادرار
- تکرر ادرار یا احساس نیاز فوری به دفع ادرار
- ادرار کدر، بدبو یا خونی
- درد در ناحیه پایین شکم یا پهلوها (در صورت درگیری کلیه)
- عفونت‌های واژینال (مثل واژینوز باکتریایی یا قارچی):
- ترشحات غیرعادی (تغییر رنگ، بو یا غلظت ترشحات)
- خارش یا سوزش در ناحیه واژن
- قرمزی یا التهاب در ناحیه تناسلی
- عفونت‌های ویروسی (مثل آنفلوآنزا یا سیتومگالوویروس):
- علائم شبیه سرماخوردگی (گلو درد، سرفه، آبریزش بینی)
- تب یا درد عضلانی
- در موارد خاص، بثورات پوستی یا علائم غیرمعمول
- عفونت‌های مقاربتی (مثل کلامیدیا یا هرپس):
- زخم، تاول یا ضایعات پوستی در ناحیه تناسلی
- ترشحات غیرعادی یا دردناک
- درد هنگام رابطه جنسی
- عفونت‌های سیستمیک (مثل توکسوپلاسموز یا لیستریوز):
- علائم شبیه آنفلوآنزا (تب، درد عضلانی، سردرد)
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش حرکات جنین (در موارد شدید)
عفونت در بارداری ممکن است بدون علامت باشند (مثل کلامیدیا یا واژینوز باکتریایی)، به همین دلیل چکاپ‌های منظم بارداری اهمیت زیادی دارند. اگر هر یک از علائم بالا را تجربه کردید، به‌ویژه تب، کاهش حرکات جنین، یا ترشحات غیرعادی، فوراً با دکتر مهشید کریمی تماس بگیرید.
اگر علائمی مانند خارش، ترشح غیرطبیعی، سوزش ادرار یا تب در دوران بارداری دارید، مراجعه به پزشک متخصص زنان الزامی‌ست.
دکتر مهشید کریمی متخصص زنان و زایمان، تجربه کافی برای تشخیص و درمان انواع عفونت بارداری دارد.
دکتر مهشید کریمی
متخصص زنان، زایمان و جراحی های زیبایی زنان فلوشیپ فوق تخصصی ناباروری
سابقه بیش از 100 جراحی موفق زیبایی زنان
تهران، خیابان قائم مقام فراهانی
درمان خانگی عفونت در بارداری
دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی، ایمنی و فیزیولوژیک، مادر را مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌کند. درمان‌های خانگی می‌توانند به تسکین علائم برخی عفونت‌ها کمک کنند یا از بروز آن‌ها پیشگیری کنند، اما استفاده از این روش‌ها باید با احتیاط و تأیید پزشک باشد. در این مقاله، روش‌های خانگی ایمن برای مدیریت عفونت در بارداری، همراه با نکات مهم و هشدارها آورده شده است.
۱. عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI)
عفونت‌های دستگاه ادراری، مانند عفونت مثانه یا کلیه، در بارداری شایع هستند و اگر درمان نشوند، می‌توانند خطراتی مانند زایمان زودرس یا عفونت کلیوی ایجاد کنند.
- نوشیدن آب فراوان: مصرف ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز به دفع باکتری‌ها از مجاری ادراری کمک می‌کند. هیدراته ماندن از تجمع باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. از نوشیدنی‌های شیرین یا کافئین‌دار (مثل قهوه و نوشابه) پرهیز کنید، زیرا ممکن است مثانه را تحریک کنند.
- مصرف آب زغال‌اخته (Cranberry Juice): آب زغال‌اخته خالص و بدون شکر می‌تواند از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره مثانه جلوگیری کند. روزانه ۱ تا ۲ لیوان (حدود ۲۵۰ میلی‌لیتر) بنوشید. از مصرف آبمیوه‌های صنعتی با شکر بالا خودداری کنید، زیرا شکر می‌تواند رشد باکتری‌ها هنگام عفونت در بارداری را تشدید کند.
- تخلیه مرتب مثانه: ادرار خود را نگه ندارید و هر ۲ تا ۳ ساعت مثانه را تخلیه کنید. این کار از تکثیر باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.
- رعایت بهداشت شخصی: پس از استفاده از توالت، ناحیه تناسلی را از جلو به عقب تمیز کنید تا از انتقال باکتری‌های روده به مجرای ادرار جلوگیری شود. از شوینده‌های معطر یا دوش واژینال پرهیز کنید، زیرا می‌توانند تعادل باکتریایی را مختل کنند.
- مصرف مواد غذایی پروبیوتیک: ماست طبیعی (بدون شکر) حاوی پروبیوتیک‌ها می‌تواند به حفظ تعادل باکتری‌های مفید در بدن کمک کند. روزانه ۱ تا ۲ کاسه ماست پروبیوتیک مصرف کنید.
۲. عفونت‌های واژینال (مانند قارچی یا واژینوز باکتریایی)
عفونت‌های واژینال مانند عفونت قارچی (کاندیدیازیس) یا واژینوز باکتریایی در بارداری شایع هستند و معمولاً با ترشحات غیرعادی، خارش یا سوزش همراه‌اند.
- ماست پروبیوتیک: مصرف ماست طبیعی یا مکمل‌های پروبیوتیک خوراکی می‌تواند به بازسازی فلور طبیعی واژن کمک کند. ماست را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- پرهیز از محرک‌ها: از پوشیدن لباس‌های تنگ، نایلونی یا مرطوب خودداری کنید. لباس زیر نخی و گشاد بپوشید و آن را روزانه عوض کنید. از صابون‌های معطر، اسپری‌های بهداشتی یا دوش واژینال پرهیز کنید.
- حمام با آب ولرم: شست‌وشوی ناحیه تناسلی با آب ولرم (بدون صابون) می‌تواند به تسکین خارش در عفونت در بارداری کمک کند. پس از شست‌وشو، ناحیه را کاملاً خشک کنید.
- رژیم غذایی کم‌شکر: قارچ‌ها (مانند کاندیدا) با شکر تغذیه می‌شوند. مصرف شیرینی‌جات، نان سفید و غذاهای فرآوری‌شده را کاهش دهید و به‌جای آن از سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم استفاده کنید.
- سرکه سیب (با احتیاط): افزودن ۱ قاشق غذاخوری سرکه سیب رقیق‌شده در یک لیوان آب و نوشیدن آن ممکن است به تعادل pH بدن کمک کند. از استفاده موضعی سرکه سیب در ناحیه واژن خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث تحریک شود.
3. پیشگیری از عفونت‌های سیستمیک (مانند توکسوپلاسموز یا لیستریوز)
برخی عفونت‌ها از طریق غذا یا تماس با حیوانات منتقل می‌شوند و پیشگیری از آن‌ها اهمیت زیادی دارد.
- شست‌وشوی کامل مواد غذایی: میوه‌ها و سبزیجات را با آب و مقدار کمی سرکه یا جوش شیرین بشویید تا آلودگی‌ها از بین بروند.
- پخت کامل غذا: گوشت، مرغ و تخم‌مرغ را کاملاً بپزید. از مصرف گوشت خام یا نیم‌پز (مثل استیک یا سوشی) پرهیز کنید.
- اجتناب از محصولات لبنی غیرپاستوریزه: فقط از شیر، پنیر یا ماست پاستوریزه استفاده کنید.
- بهداشت در برخورد با حیوانات: از تماس مستقیم با خاک، مدفوع گربه یا حیوانات دیگر پرهیز کنید. اگر باغبانی می‌کنید، دستکش بپوشید.
- شست‌وشوی مرتب دست‌ها: دست‌ها را با آب و صابون حداقل ۲۰ ثانیه بشویید، به‌ویژه پس از تماس با مواد غذایی خام یا حیوانات.
برای عفونت در بارداری چه بخوریم؟
تغذیه مناسب در دوران بارداری می‌تواند به پیشگیری از عفونت‌ها، تقویت سیستم ایمنی و کمک به مدیریت علائم عفونت‌های خفیف کمک کند. با این حال، اگر عفونتی در بدن وجود دارد، تغذیه به‌تنهایی جایگزین درمان پزشکی نیست و باید با مشورت پزشک همراه باشد. در ادامه، به‌صورت جامع و با لحن ساده و دوستانه، غذاها و نکات تغذیه‌ای مناسب برای پیشگیری و مدیریت عفونت در بارداری آورده شده است. این توصیه‌ها برای عفونت‌های شایع مانند عفونت‌های ادراری، واژینال یا تنفسی مناسب هستند.
۱. مواد غذایی تقویت‌کننده سیستم ایمنی
سیستم ایمنی قوی به بدن کمک می‌کند تا با عفونت‌ها مبارزه کند. این غذاها سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی هستند:
- میوه‌های غنی از ویتامین C: پرتقال، کیوی، توت‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای و گوجه‌فرنگی. ویتامین C به تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عفونت‌های ویروسی و باکتریایی کمک می‌کند.
- سبزیجات برگ سبز: اسفناج، کلم پیچ و بروکلی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین A هستند که برای سلامت پوست و غشاهای مخاطی (سد دفاعی بدن) مفیدند. سبزیجات را بخارپز یا به‌صورت سالاد (با شست‌وشوی کامل) مصرف کنید.
- سیر و پیاز: این مواد دارای خواص ضدباکتریایی و ضدویروسی طبیعی هستند. سیر خام یا کمی پخته‌شده اثرات قوی‌تری دارد.
- زنجبیل: زنجبیل تازه به دلیل خاصیت ضدالتهابی و ضدمیکروبی برای تسکین علائم عفونت‌های تنفسی (مثل گلو درد) مفید است.
- آجیل و دانه‌ها: بادام، گردو و دانه چیا سرشار از ویتامین E و روی هستند که سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند.
۲. مواد غذایی پروبیوتیک برای تعادل باکتری‌ها
پروبیوتیک‌ها به حفظ تعادل باکتری‌های مفید در روده و واژن کمک می‌کنند و برای پیشگیری از عفونت در بارداری مانند واژینال یا ادراری مفیدند.
ماست طبیعی: ماست پروبیوتیک (بدون شکر) حاوی لاکتوباسیلوس است که به پیشگیری از عفونت‌های قارچی و واژینوز باکتریایی کمک می‌کند.
کفیر: نوشیدنی کفیر (شبیه ماست رقیق) نیز منبع خوبی از پروبیوتیک‌هاست.
غذاهای تخمیری: ترشی‌های طبیعی (مثل خیارشور خانگی بدون سرکه) یا کلم ترش (ساورکرات) می‌توانند به سلامت روده کمک کنند.
۳. مایعات برای دفع سموم و پیشگیری از عفونت ادراری
هیدراته ماندن به دفع باکتری‌ها از مجاری ادراری و حفظ سلامت عمومی بدن کمک می‌کند.
آب: نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز برای پیشگیری از عفونت‌های ادراری ضروری است.
آب زغال‌اخته (Cranberry Juice): آب زغال‌اخته خالص و بدون شکر می‌تواند از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره مثانه جلوگیری کند، به‌ویژه برای عفونت‌های ادراری.
چای‌های گیاهی ملایم: چای بابونه یا نعناع (بدون کافئین) می‌توانند به آرامش و هیدراتاسیون کمک کنند.
برای عفونت در بارداری چه قرصی بخوریم؟
در دوران بارداری، مصرف هرگونه دارو، به‌ویژه برای درمان عفونت، باید با احتیاط و فقط تحت نظر پزشک متخصص زنان یا ماما انجام شود. عفونت‌های مختلف (مانند عفونت‌های ادراری، واژینال، تنفسی یا سیستمیک) نیاز به داروهای خاصی دارند که ایمنی آن‌ها برای مادر و جنین تأیید شده باشد. خوددرمانی یا استفاده از داروهای بدون نسخه می‌تواند خطرناک باشد و به جنین آسیب برساند. داروهای رایج برای عفونت در بارداری عبارت‌اند:
- آموکسی‌سیلین (Amoxicillin): یک آنتی‌بیوتیک از خانواده پنی‌سیلین‌ها که برای عفونت‌های ادراری باکتریایی ایمن است.
- نيتروفورانتوئين (Nitrofurantoin): معمولاً برای عفونت مثانه (سیستیت) تجویز می‌شود. در سه‌ماهه اول و نزدیک زایمان با احتیاط استفاده می‌شود.
- سفالکسین (Cephalexin): از خانواده سفالوسپورین‌ها، برای عفونت‌های ادراری یا کلیوی مناسب است.
- کلوتریمازول (Clotrimazole): به‌صورت کرم یا شیاف واژینال (معمولاً ۱۰۰ میلی‌گرم به مدت ۷ روز) تجویز می‌شود. ایمن برای بارداری.
- میکونازول (Miconazole): مشابه کلوتریمازول، به‌صورت کرم یا شیاف استفاده می‌شود. داروهای خوراکی ضدقارچ مانند فلوکونازول (Fluconazole) در بارداری با احتیاط و فقط در موارد خاص تجویز می‌شوند، به‌ویژه در سه‌ماهه اول.
- مترونیدازول (Metronidazole): به‌صورت قرص خوراکی (معمولاً ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز به مدت ۷ روز) یا ژل واژینال. در سه‌ماهه دوم و سوم ایمن است، اما در سه‌ماهه اول با احتیاط استفاده می‌شود.
- کليندامايسين (Clindamycin): به‌صورت کرم واژینال یا قرص خوراکی (۳۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز) برای موارد خاص.
- آزيترومايسين (Azithromycin): معمولاً یک دوز ۱ گرمی به‌صورت خوراکی یا دوزهای روزانه کمتر.
- اموکسی‌سیلین: جایگزین ایمن در بارداری.
سخن پایانی
دوران بارداری یکی از حساس‌ترین و ارزشمندترین مراحل زندگی است که نیازمند توجه ویژه به سلامت مادر و جنین است. عفونت در بارداری به‌عنوان یکی از چالش‌های این دوره، با آگاهی، پیشگیری و درمان به‌موقع قابل مدیریت هستند. با رعایت بهداشت، تغذیه سالم، انجام چکاپ‌های منظم و مشورت با پزشک، می‌توانید از بسیاری از خطرات احتمالی جلوگیری کنید. هدف این مقاله، افزایش آگاهی شما مادران عزیز و همراهان گرامی بود تا با آرامش خاطر و اعتمادبه‌نفس، این مسیر زیبا را طی کنید. به یاد داشته باشید که هر علامت غیرعادی را جدی بگیرید و با مشورت پزشک، بهترین تصمیم را برای سلامت خود و فرزندتان بگیرید. با مراقبت و عشق، این تجربه به‌یادماندنی را با سلامتی و شادی به پایان برسانید.
